Νηστεία ένας αρχαιότατος θεσμός

Νηστεία ένας αρχαιότατος θεσμός

Γράφει ο

Πλούταρχος Πάστρας

ploutarxos19@gmail.com

Τι είναι η νηστεία;

  Η λέξη νηστεία είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρνητικό μόριο νη και το ρήμα εσθίω, που είναι άλλος τύπος του ἔσθω και του ἔδω και που σημαίνει τρώγω. Νῆστις -η πρώτη λέξη που δημιουργήθηκε- σημαίνει αυτός που δεν ἐσθίει, δεν τρώει. Από τη λέξη αυτή, στη συνέχεια, προήλθε το ρήμα νηστεύω και το αφηρημένο ουσιαστικό νηστεία, που αρχικά σήμαινε την πλήρη αποχή από τις τροφές και τα ποτά, δηλαδή την ασιτία και ατροφία.

  Αργότερα, με την αύξηση της χρονικής διάρκειας και την προοδευτική διαμόρφωση του θεσμού της νηστείας, νηστεία δεν σήμαινε μόνο την πλήρη αποχή από στερεές ή υγρές τροφές, αλλά και τη μερική αποχή, την αποχή δηλαδή από ορισμένες τροφές και τη λήψη άλλων, συγκεκριμένων τροφών. Έτσι έχουμε τη διάκριση των διαφόρων τροφών σε νηστήσιμες και αρτυμένες ή αρτύσιμες. Αρτύω σημαίνει καρυκεύω, μαγειρεύω ένα φαγητό χρησιμοποιώντας καρυκεύματα˙ άρτυση είναι το μαγείρεμα, η ετοιμασία φαγητού με τη χρήση καρυκευμάτων και αρτύματα τα διάφορα καρυκεύματα που χρησιμοποιεί η μαγειρική τέχνη.

  Κατά τη διάκριση αυτή νηστίσιμες τροφές θεωρούνται το ψωμί, τα λαχανικά, οι καρποί και μάλιστα  οι ξηροί και άλλα. Αρτύσιμα, αντίθετα, τα διάφορα φαγητά που μαγειρεύουμε με τη χρήση ελαίου η βουτύρου και διαφόρων καρυκευμάτων.

  Με τη διάκριση των τροφών σε νηστίσιμες και αρτύσιμες συνδέεται και ένας άλλος όρος που χρησιμοποιούμε στην εκκλησιαστική  μας γλώσσα, η ξηροφαγία. Σημαίνει τη λήψη αμαγείρευτων τροφών και εξισώνεται περίπου με την εξελιγμένη πλέον σημασία της νηστείας.

   Τόσο στην Αγία Γραφή όσο και στην εκκλησιαστική μας παράδοση (τα κείμενα των Πατέρων και την εκκλησιαστική υμνογραφία) ανευρίσκουμε συχνά και τον όρο εγκράτεια. Πρόκειται για όρο που έχει ευρύτερο περιεχόμενο και σημαίνει, θα λέγαμε, τον όλο πνευματικόν αγώνα που διεξάγει ο χριστιανός. Όμως όχι σπάνια χρησιμοποιείται για να δηλώσει και το αγώνισμα της νηστείας.

  Η νηστεία αποτελεί έναν πανάρχαιο εκκλησιαστικό θεσμό. Όμως ως θρησκευτικό φαινόμενο προϋπήρχε της χριστιανικής Εκκλησίας. Και δεν την συναντούμε μόνο μεταξύ των Ισραηλιτών αλλά και σε άλλους αρχαίους λαούς, ιδίως της Ανατολής. Τη νηστεία ανευρίσκουμε ακόμη και στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Η κοινή αντίληψη όλων αυτών των λαών ήταν ότι με τη νηστεία μπορούσαν να εξευμενίσουν τους θεούς και να επιτύχουν τον ηθικό εξαγνισμό και την πνευματική τους εξύψωση.